illo fcripto varia tamen, quibus delecteris, quæque ad tuam & Domini Jenningii mentem plane funt adcommodata, in utroque reperiri mihi videntur. Quod reliquum eft, Manitium, fupra nominatum, poftquam per aliquot hebdomades apud nos fuit, ad oberrantes & domo Ifraelis oves revifendas nuper iam hinc difceffiffe fcito. Vale, vir reverende, vale per fummi numinis virtutem, quæ vires tuas fenectute attenuatas ita roboret, ut in multos adhuc annos ipfi vivere poffis. Precibus tuis, quoad hac aura vefceris, habeas me commendatum, atque ita tibi perfuadeas, me nominis tui immemorem haud effe futurum. College mei omnem tibi falutem viciffim adprecantur. Scripfi Halae, d. 15 Septembr. 1735.

LITTERÆ tuæ, quas 23 Febr. exarafti, vir reverende, perlatæ quidem ad me funt: multitudine autem laborum meorum evenit, us nihil huc ufque ad illas refponderim. Tandem officio meo nolui diutius deeffe, confifus, diuturnum filentium in meliorem partem te effe interpretaturum. Scias itaque dulcem mihi fuiffe epiftolam tuam, ex illa cognofcenti, voluminibus, quæ nuper tranfmiffa a me funt, te non modo delectatum effe, fed opera

tua

tua etiam accidiffe, ut Dn. Jenningfius, quem meo nomine viciffim falutatum velim, illam parentis mei de facris orationibus epiftolam anglice interpretandam fufceperit. Spero enim fore, faltem ex animo pretor, ut ex hoc qualicunque opufculo fructum aliquem capiant ingenui lectores. De libello, quem litteris tuis adjunxifti, gratias tibi ago, eumque libris orphanotrophei noftri adnumeratum effe; iftum vero, quem de morte & cælo ipfe confcripfifti, iterum jam vernacula noftra publice exfcribi atque divulgari, fcire te vole; ex quo adparet habere labores tuos fructum aliquem, quo lacteris. Ceterum adverfam quidem valetudinem tuam, qua diu multumque laborare fignificas, doleo; confido tamen, fempiternam mortalitatis memoriam menti falutarem fuiffe, & quic. quid tibi voluptatis per corporis dolores detractum eft, id falvatoris noftri vulneribus mille modis reftitutum effe; fimulque precor, ut hafce litteras legens, dudum jam convalefceris, &, fi Deo vifum fuerit, magis magifque confirmatus, complures annos in gregis tui commodum vinas & vigeas. Vale, fcripfi Halae d. 23 Oct. 1736.

REVERENDI Ziegenhagenii litteris relatum legi, vir reverende, quod denuo munificentiæ tuæ in orphanotropheum noftrum aliquod extare volue

ris documentum. Proinde non poffum non, quin tibi gratum & obftrictum tefter animum meum, & largiffimam Dei O. M. compenfationem adprecer. Scias quoque, pecuniam iftam ex ifto ære, quod pro Indis ad Chriftum covertendis miffum a nobis fervatur, orphanotropheo folutam effe ; Rev. Ziegenhagenium vero eandem, quam a te accepit, ad fummam iftam, quæ per Angliam ad Indos mittitur, retuliffe. Præterea gratias tibi quoque habeo de epiftola tua quam 12 Aprilis die fcriptam his demum diebus accepi. Significas enim parentis mei epiftolam de fermonibus facris recte habendis, quam-plurimos in Anglia habere amatores. Eft hoc, quod merito gaudeam, quia res Domini fine dubio aliquod inde incrementum eft perceptura. Cum epiftolam hanc tibi tranfmitterem, vir reverende, mentionem quoque feci fcripti illius, quo parens meus de cognitione Chrifti pauca differuit. Addita eft ejus interpretatio Latina commentationi de Chrifto Scriptura nucleo, quæ haud ita pridem etiam Anglice reddita produt. Neque minus illud opufculum quam plurimis veftratium, opinor, carum & acceptum effe futurum, fi Anglice legendum exhiberetur. Ex libellis tuis iftum quoque de Sacrificio Chrifti expiatorio, & Spiritus Sancti charifmatibus, in vernaculam noftram tranflatum effe, fpero te cognoviffe. Exemplar ejus una cum

duobus

duobus programmatibus, auctoritate publica, quia Decanus eram, a me confcriptis, nuper ad Rev. Ziegenhagenium tranfmifi, multi fane ambabus, quod aiunt, manibus librum hunc excepere, neque dubium eft ullum, quin volo tuo, ut fcilicet Deus in Chrifto glorificetur, hac opera fatisfiat. Quibus precibus noftras quoque fociatas effe, perfuafum habeto. Tandem gratias tibi ago de opofculis, quæcum litteris tuis reddita mihi funt, & ex voluntate tua libris orphanotrophei nunc adnumerantur. Præ reliquis mihi placuit illud de vi & impotentia rationis humana. Argumentum enim eft dignum & neceffarium, quod inter nos quoque fedulo expendatur & inculcetur: fiquidem quam plurimi litteratorum noftrorum recentiore Philofophia Leibnitio Wolfiana eo abripiuntur, ut rationi plus, quam par eft, tribuant, & dovraμíar fuam oblivifcentes, divina omnia ratione adfequi & emetiri cupiant. Quo fit, ut amiffa ratione, non nifi uwlav fuam aperiant. Teftis eft præcipue auctor Bibliorum Wertheimenfium, qui Chriftum ex Mofe climinandum & quamplurima dicta in alienum fenfum pervertenda curanit. Hanc ab cauffam optarim, ut fifieri poteft, libellus ifte tuus noftratibus quoque legendus proferatur. Ceterum etiam reliqui libelli,maxime qui ftatum ecclefiæ veftræ docent, mihi fuere pergrati. Ifte vero, quem de humilitate feu animi demiffione confcrip

fifti, in memoriam mihi revocavit Du Lignonii, qui Labadii partes fecutus eft, commentationem, lingua Batavica de Nedrige Van Herten infcriptam, quam Germanice redditam me non fine fructu legiffe memini. Quod reliquum eft, huc ufque te valuiffe, gaudeo, & ut non corpore folum con. ftanter valeas, fed & Numinis amore mens tua magis magifque fruatur, ex animo precor. Scripfi Halae d. 13 Augusti 1737.

LETTER IV.

QUemadmodum tibi nuper, vir admodum re

verende & Doctiffime de parentis mei epiftola, quam Anglice interpretandam & typis mandandam curavifti, gratias egi: ita quoque nunc gratam tibi mentem teftor, quod ejufdem interpretationis duo exemplaria mihi tranfmiferis. Novum enim hoc amoris erga me tui documentum effe indicavi. Qua de caufa eo magis opto, ut in multos adhuc annos etiam atque etiam valeas, faltem nullus tibi in hac vita dies tranfeat, quin favoris divini fructibus vefcaris, quo de tuo etiam nos lætemur bono, & plures alii habeant, de quo fibi gratulentur. Reverendis Miffionariis, in Domino mihi longe cariffimis, Obuchio, Wiedebrockio & Kolhoffio copiam fpero factam effe te VOL. II. L adeundi,